فوران آتش فشان:

فورانهاي آتشفشاني معمولا براساسي شکل دهانه اي که از آن فوران صورت مي گيرد، محل قرار گيري دهانه در کوه آتشفشان، شکل و نوع مخروط آتشفشاني و بالاخره خصوصيات عمومي فوران (آرام يا شديد – انفجاري يا غير انفجاري) طبقه بندي مي شوند.

گدازه هاي اسيدي به علت درصد Sio2 بالايي و درجه حرارت نسبتا پايين داراي گرانروي (ويسکوزيته) بالا و سياليت پائين و در نتيجه به صورت انفجاري همراه با مواد پرتابي مي باشد.

اما در گدازه هاي بازيک به علت درصد Sio2 پائين و درجه حرارت نسبتا بالا، گرانروي پائين بوده و سياليت افزايش مي يابد و در نتيجه مواد پرتابي با مقدار کم و فوران آرام انجام مي شود

انواع فوران

1-نوع هاوايي:

اين نوع آتشفشان به شکل گنبدي مي باشد و بيشتر مخروط آن از گدازه رقيق با ضخامت زياد و گسترش کم است. ارتفاع اين نوع آتشفشان نسبتا کم است.

از دهانه آن اغلب گدازه هاي بازيک با سياليت بالا و مواد پرتابي کم، بيرون مي ريزد.

به علت وجود ميزان کم گاز در گدازه اين نوع آتشفشان، فوران جرياني در آن ديده مي شود.

ماگمايي که به سطح مي رسد، معمولا به صورت فواره يا چشمه هاي گدازه اي خارج مي شود. اين نوع آتشفشان در جزاير هاوايي به تعداد زياد يافت مي شود.

در جزيره ايسلند نيز از اين نوع آتشفشان يافت مي شود.

2- نوع استرومبولي:

در آتشفشان هاي نوع استرومبولي ماگماي نسبتا رقيق با تركيب بازيك و مواد پرتابي كم تا زياد مي باشد كه مواد پرتابي به صورت ريتمي از اسكوري هاي ملتهب‏، لاپيلي و بمب مي باشد.

عمده فعاليت اين نوع آتشفشان در ساحل غربي ايتاليا ديده شده است.

فعاليت هاي آرام استرومبولي از دهانه هاي باز صورت مي گيرد و گدازه هاي نسبتا سيال در افق هاي بالايي مجراي آتشفشان وجود دارند.

به علت گرانروي بالاي ماگما، خروج گاز زيادتر از انواع ماگماهاي سيال نوع هاوايي صورت مي گيرد.

فوران هاي طولاني مدت استرومبولي مي تواند مخروطهاي مختلط را تشكيل دهد، در حالي كه فوران هاي كوتاه مدت معمولا مخروط هاي اسكوري دار را تشكيل مي دهند.

خاكستر در اين نوع آتشفشان كم بوده و به هنگام انفجار توليد ابرهاي سبك وزني را مي كند.

شيب مخروط اين نوع آتشفشان از شيب آتشفشان نوع هاوايي خيلي بيشتر است.

3- نوع وولكانو:

در نوع وولكانو، گدازه هاي خميري شكل، دهانه آتشفشان را مسدود مي كند و مانع خروج گازها و بخارات مي شود. پس از آن كه فشار گازها و بخارات بر اثر تراكم زياد شد، توليد انفجارات شديد مي كند. بر اثر انفجار، ذرات مواد مذاب با فشار به خارج رانده شده و بر اطراف پرتاب مي شوند و توليد ابرهاي ضخيم و وسيعي از خاكستر را مي كنند.

اين ذرات خاكستر، پس از سرد شدن در اطراف دهانه آتشفشان ريخته شده و توليد مخروطي از خاكستر مي كند. اين نوع مخروط آتشفشاني اغلب داراي دو شيب است كه يكي به طرف دهانه و ديگري به طرف خارج است گدازه مذاب در آن ها به صورت روانه، خيلي كم و نسبتا محدود است.

يك كوه آتشفشان ممكن است مدتي به شكل يك نوع و مدتي ديگر به شكل نوعي ديگر آتشفشاني مي كند. چنان كه آتشفشاني كوه وزوو و اتنا. گاهي از نوع استرومبولي و زماني از نوع وولكانو مي باشد

سري ماگمايي آتشفشاني نيز شامل سري تولئيتي، كالكوآلكالن، آلكالن يا شولقرنيتي مي باشد.

- سري تولئيتي شامل بازالت تولئيتي، سنگ هاي حدواسط و اسيدي مي باشد. لري تولئيتي از نظر سديم و پتاسيم و ديگر عناصر آلكالن و همچنين عناصر خاكي نادر و سيليس غني مي باشد كه در مناطق سازنده و در داخل صفحات و گاهي در مناطق در حال فرورانش يافت مي شوند.

- سري كالكوالكالن يا سري هيپرستن كه مانند سري تولئيتي غني از سيليس است و درصد Al2O3 آن بيش از 17% است و در مناطق فرورانش ديده مي شود.

- سري آلكالن: فقير از سيليس، عناصر آلكالن، عناصر خاكي نادر، مواد فرار، ارتوپيروكسن و پيژونيت و حاوي اليوين پايدار و بدون حاشيه واكنشي و داراي فلدسپاتوئيد ( نفلين – آناليسم، لوسيت ) مي باشد و در داخل صفحات قاره اي و اقيانوسي ديده مي شوند.

- سري شوشونيتي: داراي پتاسيم زياد م نسبت 1= Kzo/ NazO مي باشد.

و در مناطق در حال فرورانش فراوان است ولي مانند كالكوآلكالن نمي تواند شاخص خوبي براي اين مناطق باشد، زيرا سري شوشونيتي در داخل صفحات قاره اي نيز ديده مي شود.

فعاليت هاي آتشفشاني كواترنر در حقيقت ادامه فعاليت هاي ترشياري در ايران است و در مناطقي كه آتشفشانهاي كواترنر فعاليت داشته اند، عموما آتشفشانهاي ترشياري نيز با شدت بيشتري فعال بوده اند.